Sải Duần là một thôn của xã Phìn Ngan, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai, có 51 hộ với 231 nhân khẩu là người Dao đỏ sinh sống. Vị trí thuận lợi, khí hậu mát mẻ quanh năm, đặc biệt là truyền thống văn hóa – lịch sử lâu đời đã tạo cho địa phương thế mạnh để phát triển du lịch.
Từ xa xưa, tắm lá thuốc đã được người Dao đỏ sử dụng như một phương thuốc giúp phục hồi sức khỏe đặc biệt hữu hiệu. Mỗi bài thuốc tắm có từ 25 - 30 loài thảo mộc khác nhau, 2/3 trong số đó chỉ mọc trong rừng tự nhiên. Người hái thuốc phải được truyền dạy từ thế hệ trước, mỗi lần đi hái phải luôn tâm niệm: xin phép thần rừng, xin phép Tổ tiên. Do vậy người dân nơi đây rất coi trọng và bảo vệ rừng, rừng là nguồn sống, là báu vật thiêng liêng của người Dao.
Sản phẩm Thuốc tắm người Dao đỏ, không chỉ chăm sóc sức khỏe mà còn mang lại trải nghiệm tích cực cho du khách và bảo tồn tri thức văn hóa dân gian của người Dao đỏ.
Năm 2019, ngay sau khi được đầu tư xây dựng nhà du lịch cộng đồng, do Trung tâm Tư vấn quản lý bền vững tài nguyên và phát triển văn hóa cộng đồng Đông Nam Á (CIRUM), cùng với đóng góp của các gia đình trong thôn, Hội Phụ nữ thôn Sải Duần đã lựa chọn mô hình “Tắm lá thuốc người Dao đỏ” để phát triển kinh tế.
Từ khi đi vào hoạt động đến nay, tổ quản lý mô hình của thôn, đã đón trung bình 3000 lượt khách/năm (108 lượt khách Quốc tế), doanh thu đạt 160 triệu đồng/năm. Riêng năm 2022 đón được 3800 lượt khách, doanh thu đạt 228 triệu đồng. Kết quả bước đầu, đã giúp cho 12 chị em phụ nữ trong tổ vận hành có nguồn thu nhập tăng thêm ổn định qua các năm, nhiều hộ có thêm nguồn thu nhập từ việc bán các sản phẩm như: Thuốc tắm, gà bản, lợn đen bản địa, cá nước lạnh… Lợi nhuận thu được, sẽ trích lại 20% đóng góp vào quỹ thôn để mọi người cùng hưởng lợi và tái đầu tư mở rộng.
Du khách tham quan, trải nghiệm tại nhà du lịch cộng đồng
Ngoài việc trải nghiệm tắm thuốc người Dao đỏ, du khách còn được tham gia các lễ hội văn hóa truyền thống như: Lễ hội Pút tồng, Lễ Cấp sắc, Lễ cúng rừng, Lễ cưới…; Thưởng thức ẩm thực, văn nghệ, các trò chơi dân gian độc đáo (hát đối, múa, kèn Pí lè … ); Trải nghiệm trang phục truyền thống… Đặc biệt, nét văn hóa trong phong tục tập quán và đời sống sinh hoạt, còn được tái hiện qua các tiết mục văn nghệ do đội văn nghệ thôn biểu diễn, đem lại ấn tượng sâu sắc trong lòng du khách. Từ đó góp phần bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống trong cộng đồng người Dao đỏ.
Mặc dù có nguồn tài nguyên dồi dào, nhưng trong bối cảnh các loài cây thuốc tắm đang ngày một cạn kiệt như hiện nay, người dân đặc biệt coi trọng việc bảo tồn và phát triển các loài thuốc quý, nhất là các loài mọc dưới tán rừng tự nhiên. Nhờ những nỗ lực đó, 13,5 ha diện tích rừng tự nhiên của thôn được chăm sóc, bảo vệ tốt; hơn 60 ha rừng đã được phủ xanh, trong đó 22 ha đã được thu hoạch đem lại thu nhập cao.
Du lịch xanh là loại hình du lịch dựa vào tự nhiên và văn hóa, có giáo dục môi trường, đóng góp cho nỗ lực bảo tồn và phát triển bền vững, có sự tham gia tích cực của cộng đồng địa phương. Sản phẩm du lịch xanh mà mô hình tạo ra được thể hiện ở các khía cạnh: Kinh tế xanh; Bảo tồn văn hóa truyền thống; Môi trường sống xanh; Các vấn đề con người được giải quyết. Sản phẩm mang lại cho du khách là sự kết hợp giữa giá trị sức khỏe, giá trị tinh thần và giao thoa văn hóa giữa các dân tộc. Mang lại lợi ích kinh tế cho cộng đồng dân cư từ việc cung cấp các sản phẩm sẵn có của địa phương mà không làm ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường, tài nguyên thiên nhiên. Xu hướng du lịch hiện nay, du khách ngày càng hướng đến trải nghiệm văn hóa truyền thống, điều này, góp phần quan trọng trong ý thức giữ gìn văn hóa truyền thống của người dân địa phương. Ý thức về bảo vệ môi trường được nâng cao, môi trường sống ngày càng xanh - sạch- đẹp, đây là yếu tố tất yếu để đáp ứng nhu cầu của du khách và thị trường du lịch. Mô hình càng phát triển, đời sống con người được nâng cao cả về vật chất và tinh thần, cộng đồng dân cư ngày càng được gắn kết, từ đó đảm bảo tốt các vấn đề về an ninh trật tự và an toàn xã hội.
Hiệu quả đạt được từ mô hình không chỉ tạo sinh kế bền vững cho phụ nữ địa phương, mà còn trở thành điểm đến du lịch văn hóa hấp dẫn, góp phần phát triển kinh tế và xây dựng nông thôn mới./.
